رویارویی ترامپ و اوپک

سعید ساویز | کارشناس حوزه انرژی

ایالات متحده در اقدامی که وقوع آن دیر یا زود قابل پیش‌بینی بود اعلام کرده دیگر به هشت کشوری که مشتری نفت ایران بودند معافیت خرید نخواهد داد و البته این اقدام با مخالفت قاطع ترکیه مواجه شد اما وضعیت هفت کشور دیگر در‌ هاله‌ای از ابهام است و به نظر می‌رسد خرید نفت ایران بیش از پیش کاهش یابد.عدم پرداخت مجوز از سوی ایالات متحده پیش از هر چیز نشان‌دهنده آن است که احتمالا توان جایگزینی کاهش تولید ایران در بازار فراهم شده است و‌گرنه در صورت بروز اشتباه در محاسبات، مانند آنچه در دور قبل در محاسبات آمریکایی‌ها رخ داد تزلزل جدی در اردوی مخالفان فروش نفت ایران به وجود خواهد آورد. آنچه مسلم است نیت ترامپ برای دست زدن به چنین قمار بزرگی چیزی بیش از تبلیغات رسانه‌های آمریکایی مبنی بر وجود دلایل سیاسی و غیر‌اقتصادی است‌ چرا که اگر قرار بود آمریکایی‌ها نقش مجری مقدس صلح و عدالت را بازی کنند نزدیک‌ترین مورد برای پیگیری جرائم انسانی درست در اردوی خودشان حضور دارد.در اقتصاد نفت دو واژه وجود دارد که تشریح آن دو کلید گشودن صندوق خواسته‌های دولت دونالد ترامپ است که در اینجا پس از تعریف آن دو، به تحلیل اهداف دولت ایالات متحده از اتخاذ استراتژی موجود خواهیم پرداخت. واژه اول مونوپولی یا تک‌قطبی است؛ تک‌قطبی یعنی بخش اعظم تولید و عرضه نفت به بازار چنان در دست کشور و گروهی یا کارتلی باشد که در صورت وجود دلایلی سیاسی یا اقتصادی کافی توان کنترل عرضه به بازار و کاهش و افزایش قیمت‌ها را داشته باشد، مانند آنچه اوپک از اوایل دهه ۷۰ تا امروز در بازار نفت برعهده داشته است. واژه دوم قیمت پنهان نفت است، برای مثال وقتی در سال ۱۹۷۳ اعراب غرب را تحریم کردند شاه ایران اقدام به فروش نفت به آمریکا کرد اما مطالبه قیمتی بالاتر را کرد که به عقیده وی قیمت واقعی نفت بود. در واقع ۱۲ دلار، همان قیمت پنهان نفت بود.اگر اتحاد آمریکا و عربستان موفق شود ایران و ونزوئلا را از بازار حذف کند، به همراه کانادا، انگلستان و امارات تقریبا بیش از نیمی از‌ عرضه نفت جهانی را در اختیار خواهد داشت و همچنین دو کشور ذکر شده دیگر به راحتی توان بازگشت به بازار و پس گرفتن سهم خود از عرضه جهانی را نخواهند داشت. این به مفهوم وقوع یک مونوپولی و تک‌قطبی جدید است که با کمک عربستان می‌تواند برای همیشه اوپک را در خود هضم کند و به امپراتوری اوپک برای همیشه پایان دهد. از سویی در صورت بی‌رقیب شدن قطعا شرایط به وجود آمدن قیمت پنهان بالاتر برای کارتلی که هم زر دارد و هم زور فراهم می‌شود و این نمی‌تواند خبر خوبی برای مشتریان نفت در جهان باشد.وود مکنزی معتقد است در زمان برقراری معافیت‌های خرید نفت از ایران، به طور متوسط روزانه یک میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت به صورت رسمی از ایران صادر شده است، از سویی مقامات ایرانی معتقدند راه‌های دیگری نیز برای صادرات نفت بیش از آنچه قابل رصد شدن است وجود دارد. به طور غیر‌رسمی فروش و صادرات نفت ایران را در روزهای اخیر یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه دانسته‌اند که کم و بیش با واقعیت همخوانی دارد.از این‌رو چنانچه تحریم‌های اعمال شده روی فروش نفت ایران اثر گذارد و آمریکا موفق شود فروش نفت ایران را تا حد قابل توجهی کاهش دهد با توجه به وضعیت بحرانی اقتصاد ایران و نیاز مبرم به درآمدهای حاصل از فروش نفت باید منتظر ماند و دید که وزارت نفت چه تصمیماتی را برای خنثی کردن فشارهای موجود اتخاذ می‌کند.